Boşanma Sonrası Velayet: Çocuğun Üstün Yararı Her Şeyden Önce Gelir

🏛️ 1. Giriş

Velayet davaları, boşanma veya ayrılık sonrası çocuğun bakım, eğitim ve korunmasına kimin karar vereceğini belirleyen en hassas aile hukuku süreçlerinden biridir. Türk Medeni Kanunu uyarınca velayet hakkı, tarafların taleplerinden önce çocuğun üstün yararına göre belirlenir. Bu nedenle velayet davaları yalnızca ebeveynlerin iradesine dayalı değil, kamu düzeninin ve çocuğun korunmasının gereği olarak mahkeme kararıyla şekillenir.

📎 Ayrıca önceki içeriklerimiz olan “Güncel Nafaka Rehberi: Türler, Şartlar ve Yargıtay Kararları” ve “Anlaşmalı Boşanma Davası” yazılarımıza da göz atmanızı öneririz.

⚖️ 2. İlgili Yasal Düzenleme

Velayet konusundaki yasal temel, Türk Medeni Kanunu’nun 336–351. maddeleri arasında yer alır.

TMK m.336: Evlilik birliği devam ettiği sürece anne ve baba velayeti birlikte kullanır. TMK m.182: Boşanma halinde velayet, çocuğun menfaati göz önünde tutularak eşlerden birine verilir. TMK m.349–351: Çocuğun yararı gerektiriyorsa velayet değiştirilebilir veya kaldırılabilir.

Bu düzenlemeler ışığında mahkemeler, velayet kararlarını verirken “çocuğun üstün yararı” ilkesini esas alır.

👨‍👩‍👦 3. Velayet Türleri

🔹 3.1. Tam (Tek) Velayet

Tam velayet, çocuğun bakım, eğitim ve sağlık kararlarını tek bir ebeveynin üstlendiği sistemdir. Diğer ebeveyn, yalnızca kişisel ilişki kurma hakkına sahiptir.

Mahkemeler genellikle tam velayet kararını şu durumlarda verir:

Ebeveynlerden biri çocuğun bakımını aksatıyor, Ekonomik veya psikolojik koşullar uygun değil, Sosyal inceleme raporu olumsuz sonuç veriyor. Bu durumda çocuğun yaşamı, istikrar ve düzen esas alınarak tek bir ebeveyne bırakılır.

🔹 3.2. Ortak Velayet

Ortak velayet, ebeveynlerin boşanma sonrası da çocuğun bakımına ve yetiştirilmesine birlikte karar vermesi anlamına gelir. Türk hukukunda açık düzenleme olmasa da, Yargıtay ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları doğrultusunda ortak velayet uygulaması kabul görmektedir.

Avantajları:

✅ Çocuğun her iki ebeveyniyle de güçlü bağ kurması, ✅ Karar süreçlerine dengeli katılım, ✅ Psikolojik destek açısından fayda.

Dezavantajları:

⚠️ Uyum ve iletişim eksikliği çocuğa zarar verebilir. ⚠️ Taraflar arasında çatışma varsa, ortak velayet uygun değildir.

⚖️ 3.3. Farklar (Tam vs. Ortak Velayet)

🧾 4. Uygulama Süreci

Velayet davası Aile Mahkemesi nezdinde açılır. Süreçte; taraf beyanları, deliller, tanık anlatımları, sosyal inceleme raporu ve çocuğun görüşü birlikte değerlendirilir.

🧠 4.1. Sosyal İnceleme Raporu (SİR)

Sosyal İnceleme Raporu, velayet kararının bel kemiğidir. Mahkeme, pedagog – psikolog – sosyal hizmet uzmanından oluşan bir heyeti görevlendirir.

Bu heyet;

🔹 Ebeveynlerin yaşam koşullarını, 🔹 Çocuğun sosyal çevresini, 🔹 Aile içi iletişimi, 🔹 Bakım ortamını, 🔹 Ekonomik koşulları değerlendirir.

Raporda; çocuğun kimle kaldığı, duygusal bağları, eğitim durumu, ebeveynin davranışları detaylı şekilde incelenir. Eksik veya yanlı rapor düzenlenirse karar bozulma sebebi olabilir. Mahkeme, bu raporu diğer delillerle birlikte değerlendirerek nihai kararı verir.

🧒 4.2. Çocuğun Görüşü Nasıl Alınır?

Çocuğun görüşü, velayet sürecinde kanunen dikkate alınması gereken bir unsurdur. İdrak Çağı (≈ 8 yaş ve üzeri): Çocuğun fikir beyan edebilme yeteneğine sahip olduğu kabul edilir. Görüş, genellikle hâkim huzurunda veya uzman aracılığıyla alınır. Çocuk rahat bir ortamda, baskı altında kalmadan dinlenir. Görüş, tutanakla kayıt altına alınır. Mahkeme bu beyanı dikkate alır; ancak çocuğun üstün yararı gerektiriyorsa, beyanın aksi yönünde karar verebilir.

🗣️ Örnek:

“İdrak çağındaki çocuğun görüşü, somut bir delille çürütülmedikçe dikkate alınmalı, aksi halde verilen karar usule aykırıdır.” (Yargıtay 2. HD 2021/9109 E., 2021/8993 K.)

❤️ 4.3. Çocuğun Üstün Yararı ve Kamu Düzeni

Velayet hakkı, yalnızca anne veya babanın değil, toplumun ve devletin koruma yükümlülüğü altındadır. Bu nedenle, mahkeme kararları taraf iradesinden önce kamu düzenini ilgilendirir.

👁️‍🗨️ Hakim, re’sen araştırma yapmakla yükümlüdür. 👶 Çocuğun ruhsal, fiziksel ve sosyal gelişimi her şeyden önce gelir. ⚖️ Ebeveynlerin mutabakatı, çocuğun üstün yararına aykırıysa mahkeme bu anlaşmayı onaylamaz.

📜 5. Yargıtay İçtihatları

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E. 2021/9109 K. 2021/8993 (T. 01.12.2021) “Velayet ve kişisel ilişki düzenlenirken göz önünde tutulması gereken temel ilke çocuğun üstün yararıdır. İdrak çağındaki çocuğun beyanının esas alınmamasını gerektirir somut bir delil yoksa, beyan dikkate alınmalı; aksi halde karar usule aykırı olur.”

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E. 2023/1718 K. 2023/1736 (T. 11.04.2023) “Velayet ve kişisel ilişki düzenlemesinde ön inceleme ve tahkikat aşamaları tamamlanmadan verilen kararlar usul ve yasaya aykırıdır. Velayet yargılaması, eksiksiz inceleme zorunluluğu taşır.”

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E. 2022/1859 (T. 2022) “Çocuğun soyadının değiştirilmesi velayet hakkı kapsamındadır. Değişiklik çocuğun ruhsal gelişimini olumsuz etkileyecekse reddedilmelidir. Velayet hakkı kullanılırken asıl olan, çocuğun geleceğini korumaktır.”

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E. 2023/5471 K. 2023/8319 (T. 18.09.2023) “Velayet hakkı, anne veya babanın ekonomik durumuna göre değil, çocuğun menfaatine göre belirlenir. Gelir düzeyi tek başına belirleyici değildir.”

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E. 2021/6512 K. 2021/10768 (T. 07.10.2021) “Çocuğun sürekli olarak anneyle yaşamak istemesi, annenin düzenli yaşam koşulları ve eğitim başarısındaki artış dikkate alınarak velayet anneye verilmelidir.”

✅ 6. Sonuç / Öneri

Velayet davalarında çocuğun üstün yararı her şeyin üzerindedir. Ortak velayet, ebeveynlerin uyum içinde çalışabileceği durumlarda ideal bir modeldir. Ancak, iletişim eksikliği veya çatışma varsa tam velayet çocuğun yararına olabilir. Sosyal inceleme raporları ve çocuğun görüşü, kararın dayanaklarını oluşturur. Bu nedenle süreç boyunca profesyonel hukuki destek alınması büyük önem taşır.

💼 7. AYSA Hukuk & Danışmanlık Tavsiyesi

Velayet davaları; hem duygusal hem hukuki olarak en hassas dava türlerindendir. Sürecin doğru yönetilmesi, çocuğun geleceği açısından kritik öneme sahiptir.

AYSA Hukuk & Danışmanlık olarak:

🧠 Sosyal İnceleme Raporu hazırlık sürecinde danışmanlık, ⚖️ Çocuğun görüşünün alınması aşamasında hukuki temsil, 📚 Yargıtay içtihatları ışığında dava stratejisi belirleme konularında profesyonel destek sunuyoruz.

📍 İletişim Bilgilerimiz:

ADRES: Çamlıca Mah. Bağdat Cad. Faras Ofis İş Merkezi No: 83/43 Yenimahalle/ANKARA WEB: aysahukuk.com E-POSTA: info@aysahukuk.com TELEFON: 0541-217-8188

📚 Kaynakça

4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Kararları (2021–2023) Adalet Bakanlığı Aile Mahkemeleri Uygulama Rehberi (2024) DergiPark – “Boşanmada Ortak Velayet” Makaleleri Ekin Hukuk Yayınları – Çocuğun Üstün Yararı İlkesi