Resmî Belgede Sahtecilik Suçu: Sahte Fatura, Diploma ve Kimlik

1️⃣ Giriş

Resmî belgede sahtecilik; diploma, nüfus cüzdanı, sürücü belgesi, ruhsat, noter düzenleme senedi gibi kamu otoritesine dayalı belgelerde gerçeğe aykırılık yaratılması veya böyle bir belgenin kullanılmasıdır. Korunan değer kamu güvenidir. Belgenin gerçekmiş gibi aldatma kabiliyeti (iğfal) taşıması esastır. Aldatma yeteneği bulunmayan kopya ya da sıradan fotokopi örnekleri, kural olarak suçu oluşturmaz; her somut olayda belgenin “aldatıcılık” niteliği tartışılır.

2️⃣ İlgili Yasal Düzenleme

TCK m.204 üç seçimlik hareketi düzenler:

Resmî belgeyi sahte olarak düzenlemek, Gerçek bir resmî belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştirmek, Sahte resmî belgeyi kullanmak.

🔹 Nitelikli Hâller

Kamu görevlisi tarafından, görevi gereği düzenlemeye yetkili olduğu resmî belgede sahtecilik (m.204/2): 3–8 yıl hapis. Burada failin kamu görevlisi sıfatı ve sahteciliğin görevle illiyet bağında işlenmesi şarttır. Görev alanı dışında düzenlenen belgelerde 204/2 değil, 204/1 tartışması gündeme gelir. “Sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli” belge (m.204/3): ispat gücü üstün bazı resmî belgelere ilişkin sahtecilikte ceza yarı oranında artırılır. Noter düzenleme şeklindeki senetler gibi açıkça bu nitelikte olanlar örnek verilir; ancak her noter işlemi otomatik olarak 204/3’e girmez (onay/“aslı gibidir” işlemleri farklı değerlendirilir). Resmî belge – özel belge ayrımı: Fatura, sözleşme, senet gibi kişiler arasında düzenlenen belgeler kural olarak özel belgedir (TCK m.207); bazı hallerde VUK m.359 kapsamındaki sahte belge suçlarıyla iç içe geçer (aşağıda özel başlık).

3️⃣ Uygulama Süreci

⚙️ Soruşturma genellikle şikâyete bağlı olmaksızın re’sen yürütülür. Savcılık, belgenin gerçekliğini ve aldatma yeteneğini araştırır; kovuşturma aşamasında da mahkeme bu analizleri derinleştirir.

🔍 Teknik İnceleme Adımları

Fiziksel muayene: Kâğıt lif yapısı, kalıp, doku, UV/IR ışık altında güvenlik unsurları (hologram, filigran, soğuk mühür) kontrolü. Baskı/ink analizi: Yazıcı-tarayıcı izleri, toner/ink tabakası, katman analizi (stereo mikroskop, VSC). İmza ve el yazısı grafolojisi: Hat basıncı, ritim, bağlantılar; karşılaştırmalı örnekleme ile aidiyet tespiti. Dijital meta-data/üretim izi: Dosya üretim tarihi, düzenleme geçmişi (varsa) ve dijital manipülasyon belirtileri. “Aldatma kabiliyeti” değerlendirmesi: Belgenin bütün olarak gerçek sanılabilir olup olmadığı, sıradan bakışla veya makul bir inceleme ile anlaşılabilirliği. Bu değerlendirme, suça vücut verip vermediği yönünden kilit önemdedir.

🧪 Bilirkişi Kurumları ve Rapor İçeriği

Kriminal Polis Laboratuvarları, Jandarma Kriminal, Adli Tıp ile üniversitelerin ilgili laboratuvarları başlıca mercilerdir. Rapor; belgenin orijinal/çoğaltı olup olmadığı, tahrifat türü (silme, kazıma, ekleme), imza aidiyeti ve aldatma kabiliyeti konusunda açık kanaat içermelidir.Noter belgelerinde “düzenleme” vs. “onay” ayrımı özellikle belirtilmelidir; çünkü bu ayrım m.204/3 uygulamasını doğrudan etkiler (aşağıdaki Yargıtay kararı örneği).

🏛️ Yargılama ve Yetki

Asliye Ceza temel görevli mahkemedir; 204/2 (kamu görevlisi) gibi nitelikli hallerde Ağır Ceza görevli olabilir. Kovuşturma sırasında “aldatma kabiliyeti yokluğu” saptanırsa, beraat veya vasıf değişikliği (ör. özel belgede sahtecilik) gündeme gelebilir.

4️⃣ Doktrinsel Değerlendirme

📚 Suçun hukuki konusu kamu güvenidir. Manevi unsur doğrudan kasttır; fail belgenin gerçeğe aykırı olduğunu bilerek hareket etmelidir. Kural olarak olası kast yeterli sayılmaz. Belgenin aldatma kabiliyeti yoksa suç oluşmaz; sırf “yazılı yalan” cezalandırılmaz. Noter işlemlerinde düzenleme/onay ayrımı; yargılamada hem vasfı hem de 204/3 uygulanıp uygulanmayacağını belirleyen kritik tasniftir.

5️⃣ Yargıtay İçtihatları

⚖️ 1) CGK 2016/608 E., 2020/167 K. – Resmî Belgeyi Resmî Kılan Unsurlar ve 204/2’nin Sınırları

Ceza Genel Kurulu; resmî belgeyi kamu görevlisinin ve görevi gereği düzenlediği belgenin oluşturacağını, görev alanı dışındaki düzenlemelerin resmî belgeden sayılmayacağını vurgulamıştır. 204/2’nin uygulanabilmesi için failin yalnızca kamu görevlisi olması yetmez; görevle belge arasında nedensellik bağı şarttır. Noterlik ve bazı özel statülü personelin belgelere ilişkin işlemlerinde, usul/şekil şartlarına uyulmaması hâlinde resmî belge vasfı kaybolabilir. Karar, 204/2’nin illiyet bağı aradığına ve 204/3’teki ispat gücü üstün belgeler ayrımına da değinerek uygulamada ölçütleri netleştirir.

⚖️ 2) Yarg. 11. CD 2021/4812 E., 2024/1857 K. – Noter “aslı gibidir” onayı her zaman 204/3 değildir

Dava, sahte diploma suretinin noter “aslı gibidir” onayıyla kuruma verilmesi üzerinedir. Daire, belgenin noter onaylı suret olmasının tek başına 204/3 (sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli belge) uygulanmasını gerektirmediğini; düzenleme değil onay işlemi söz konusuysa 204/3’ün uygulanamayacağını belirtmiştir. Bu nedenle, m.204/1 kapsamında mahkûmiyet isabetli olmakla birlikte m.204/3 artırımının hatalı olduğu sonucuna varılmıştır. Uygulamada, noter işlem türünün bilirkişi ve mahkemece doğru tasnifi büyük önem taşır.

⚖️ 3) Yarg. 11. CD 2021/19023 E., 2023/2010 K. – Kambiyo Senedi Üzerinden Sahtecilik ve Birlikte Suçlar

*Somut olayda sanık, sahte kambiyo senedini icraya koyarak tahsil girişiminde bulunmuştur. Daire; yazı ve imzaların mağdura ait olmadığını tespit eden bilirkişi raporunu esas alarak, eylemin resmî belgede sahtecilik yanında nitelikli dolandırıcılığa teşebbüs olarak da vasıflandırıldığı yerel mahkeme kararını, usul yönlerinden belirlemelerle birlikte incelemiş; uzlaşma rejimi ve hak yoksunlukları gibi infazla bağlantılı başlıkları da hatırlatmıştır. Bu karar, sahte belgenin icra dairesi gibi resmî süreçlerde kullanılması unsurunun nasıl değerlendirildiğini göstermesi bakımından önemlidir. *

6️⃣ Sahte Fatura (VUK m.359) – Özel Belgede Sahtecilik ile Kesişim

Fatura, kural olarak özel belgedir. “Sahte fatura düzenleme/kullanma” fiilleri çoğu dosyada VUK m.359/b kapsamında vergi kaçakçılığı suçunu oluşturur; aynı fiil bazen TCK m.207 (özel belgede sahtecilik) ile de tartışılır. Son içtihat çizgisi, düzenleme ve kullanma eylemlerinin hangi koşullarda ayrı suç sayılacağı ve seçimlik hareket teorisinin nasıl uygulanacağına ilişkindir. Yargıtay 11. CD’nin 2024 tarihli bir kararında; düzenlenen ve kullanılan faturaların farklı belge kümeleri olması halinde, ayrı suç kabul edilerek her eylem yönünden hüküm kurulabileceği, aksi durumda tek suç değerlendirmesi yapılabileceği vurgulanmıştır. Bu alanlarda TCK 204 yerine çoğunlukla VUK 359 ve/veya TCK 207 uygulanır; resmî belge rejimine geçiş ancak çok istisnaidir (ör. noter düzenleme senediyle iç içe geçen kurgular).

Pratik not: Sahte fatura dosyalarında müteselsil sorumluluk, zincirleme suç (TCK 43), ticari defter/defter kayıtları ve karşıt inceleme raporları birlikte değerlendirilir; “aldatma kabiliyeti” tartışması TCK 204’den farklı zeminde yürür.

7️⃣ İnfaz Uygulaması (Güncel) ve “Yatar” Hesabı

🔐 TCK 204 kapsamındaki suçlar, istisnalar arasında sayılmadığından genel infaz rejimine tabi olur:

Koşullu salıverilme: Genel olarak 1/2 (7242 sayılı Kanun sonrası). Denetimli serbestlik: Kural olarak 1 yıla kadar (bazı dönemsel/geçici düzenlemeler ve kişisel durumlar farklılık doğurabilir). HAGB: 7499 sayılı Kanun (12.03.2024 yürürlük) ile sanığın kabul şartı kaldırıldı; diğer koşullar varsa mahkeme takdir edebilir.

🧮 Örnek Yatar Hesabı:

3 yıl hapis (TCK 204/1 alt sınırın üstü): Koşullu salıverilme 1/2 → 1 yıl 6 ay cezaevinde. Uygunsa son 1 yılı denetimli serbestlikte geçirilebilir (kuruma giriş–çıkış ve iyi hâl şartlarına bağlıdır). 5 yıl hapis (TCK 204/1 üst sınır): 1/2 → 2 yıl 6 ay cezaevinde; denetimli serbestlik koşulları oluşursa son 1 yıl dışarıda infaz mümkün. Kamu görevlisiyle nitelikli hâl (204/2, örn. 4 yıl 6 ay): 1/2 → 2 yıl 3 ay cezaevinde; bireysel duruma göre denetimli serbestlik uygulanabilir.

8️⃣ Sonuç / Öneri

📌 Resmî belgede sahtecilik yargılamalarında belgenin türü, noter işlem şekli (düzenleme/onay), aldatma kabiliyeti, kamu görevlisi–görev illiyeti ve kullanma unsurları dosyanın kaderini belirler. Bilirkişi raporu tekniğine uygun ve net kanaat içermeli; mahkemece 204/1–204/2–204/3 ayrımı isabetle kurulmalıdır. “Sahte fatura” olgularında ise öncelikle VUK 359 ve TCK 207 ekseninde değerlendirme yapılır; resmî belge rejimine geçiş ancak sınırlı istisnai hallerde mümkündür.

💼 AYSA Hukuk & Danışmanlık Tavsiyesi

✨ Bu tür dosyalarda erken aşamada teknik inceleme planı kurmak (grafoloji, UV/IR, mikroskopi, noter tasnifi), “aldatma kabiliyeti” tartışmasını somutlaştırır ve çoğu kez sonucu belirler.

Soruşturmada: Bilirkişi uzmanlığının doğru seçimi ve delil zincirinin korunması. Kovuşturma’da: Noter işlemi türünün isabetli belirlenmesi (düzenleme/onay), 204/3 tartışmasının doğru zemine oturtulması. İnfaz aşamasında: HAGB’nin yeni rejimi ve 1/2 koşullu salıverilme hesabının dosya özelinde değerlendirilmesi.

İletişim ADRES: Çamlıca Mah. Bağdat Cad. Faras Ofis İş Merkezi No: 83/43 Yenimahalle/ANKARA WEB: aysahukuk.com MAİL: info@aysahukuk.com TELEFON: 0541-217-8188.

Kaynakça Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2016/608 E., 2020/167 K. (resmî belge unsurları; 204/2 illiyet) Yargıtay 11. Ceza Dairesi 2021/4812 E., 2024/1857 K. (noter “aslı gibidir” – 204/3 uygulanması) Yargıtay 11. Ceza Dairesi 2021/19023 E., 2023/2010 K. (kambiyo senedi–kullanma–nitelikli dolandırıcılık ilişkisi) Yargıtay 11. Ceza Dairesi 2024/1358 E., 2024/3898 K. (VUK 359’da düzenleme/kullanma ve seçimlik hareket–ayrı suç tartışması) 7242 sayılı Kanun ve sonrasındaki genel infaz rejimi; 1/2 koşullu salıverilme ve denetimli serbestlik notları (derleme) 7499 sayılı Kanun (12.03.2024) – HAGB’de sanık kabul şartının kaldırılması