İşe İade Davası: Süreç, Haklar ve Uygulamadaki Önemli Noktalar

GİRİŞ

İş ilişkilerinin sona ermesi, gerek işçi gerekse işveren açısından hukuki ve ekonomik sonuçlar doğuran önemli bir süreçtir. İş Kanunu’nun güvence altına aldığı en temel haklardan biri olan iş güvencesi, işten çıkarılan işçilere işe iade talep etme imkânı tanımaktadır. Haksız ya da geçersiz nedenle iş akdi feshedilen işçilerin başvurabileceği işe iade davası, iş hukukunun en kritik dava türlerinden biri olup, hem çalışanların haklarının korunması hem de işverenin sorumluluklarının sınırlandırılması açısından büyük önem arz eder.

Bu durum, iş güvencesi kavramının temelini oluşturmaktadır. Tuncay ve Centel, iş güvencesi sistemini “işçinin tek taraflı olarak iş sözleşmesinin sona erdirilmesine karşı hukuki koruma altına alınması” olarak tanımlar.

İLGİLİ YASAL DÜZENLEME

İşe iade davası ile ilgili yasal temel, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18 ila 21. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu maddeler, iş güvencesi sisteminin temelini oluşturur ve işverenin fesih hakkını sınırlayarak işçiye işe geri dönme hakkı tanır. Aşağıda ilgili hükümlerin öne çıkan kısımları yer almaktadır:

Madde 18 – Geçerli fesih nedeni “Otuz veya daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, işveren tarafından... geçerli bir sebebe dayanmadan feshedilemez.”

Bu maddeye göre işe iade davası açabilmek için şu koşulların sağlanması gerekir:

İşyerinde en az 30 işçi çalışıyor olmalı,

İşçinin işyerinde en az 6 aylık kıdemi bulunmalı,

İş sözleşmesi belirsiz süreli olmalıdır.

Madde 19 – Fesih bildiriminde şekil “İşveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır.”

İşverenin fesih bildirimi yazılı şekilde yapılmalı ve gerekçe açıkça belirtilmelidir. Bu şekil şartına uyulmaması feshi geçersiz kılabilir.

Madde 20 – Fesih bildiriminin geçersizliği ve işe iade “İş sözleşmesinin feshi geçerli bir sebebe dayanmıyorsa, işçi fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açabilir.”

Zorunlu arabuluculuk süreci tamamlandıktan sonra, işçi iki hafta içinde işe iade davası açmalıdır. Bu süre hak düşürücü niteliktedir ve kaçırılması hâlinde dava hakkı kaybedilir.

Madde 21 – Geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları “Mahkeme, feshin geçersiz olduğuna karar verirse işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçi bu süre içinde başvurduğu hâlde işveren tarafından işe başlatılmazsa, işçiye en az dört, en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödenmesine karar verilir.”

Bu hükme göre, işveren işçiyi süresinde işe başlatmazsa, mahkeme tarafından belirlenen 4 ila 8 aylık ücret tutarında işe başlatmama tazminatı ödemek zorunda kalabilir. Ayrıca işçiye, boşta geçen süre için en fazla 4 aylık ücret ödemesi yapılır.

UYGULAMA SÜRECİ

1. Arabuluculuk Süreci: İşe iade davası açılmadan önce zorunlu arabuluculuk sürecinin tamamlanması gerekir. Bu aşamada hem işçilerin hem işverenlerin doğru bilgilendirilmesi ve yönlendirilmesi büyük önem taşır. AYSA Hukuk & Danışmanlık olarak, arabuluculuk sürecinde müvekkillerimize hukuki destek sağlıyor, işe iade talepli başvurularda taraflar arasında iletişimi organize ediyor ve süreci yönetiyoruz. Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa, dava açma süreci devreye girer.

2. Dava Açma Süresi: Arabuluculuk sürecinin olumsuz sonuçlanmasının ardından işçi, 2 hafta içerisinde işe iade davası açmak zorundadır. Bu süre hak düşürücü nitelikte olup, geçirilmesi hâlinde dava hakkı kaybedilir.

3. Mahkeme Süreci: Mahkeme, fesih işleminin geçerli bir nedene dayanıp dayanmadığını inceler. Geçerli nedenin bulunmaması hâlinde, işçinin işe iadesine ve işe başlatılmaması durumunda ödenecek tazminatlara karar verir.

4. İşe Başlatmama Tazminatı: Mahkeme, işe iade kararı verdikten sonra, işveren işçiyi 1 ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşveren bu yükümlülüğünü yerine getirmezse, işçiye 4 ila 8 aylık ücreti tutarında işe başlatmama tazminatı ödemekle yükümlü olur. Bu tazminat, kıdem ve ihbar tazminatlarına ek olarak ödenir ve işçinin iş sözleşmesinin feshi ile doğrudan ilişkilidir. Uygulamada bu durum, “işçinin maddi ve manevi güvenliğini teminat altına alan bir mekanizma” olarak değerlendirilir.

YARGITAY İÇTİHATLARI

📌 Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2021/5858 E., 2021/9656 K. “Fesih bildiriminin işçinin yetersizliği veya davranışlarından kaynaklanmadığı, soyut gerekçelere dayandığı anlaşıldığından işe iade talebinin kabulü gerekir.”

📌 Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, 2019/4059 E., 2019/11381 K. “İşçinin performans düşüklüğü iddiası somut verilerle ispatlanamamış, bu nedenle geçerli fesih nedeni oluşmamıştır.”

📌 Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2020/11112 E., 2021/1243 K. “İşçinin başka bir işte çalıştığı iddiası araştırılmadan verilen fesih geçersizdir. İşçi işe iade edilmelidir.”

📌 Yargıtay 7. Hukuk Dairesi, 2022/1739 E., 2022/2844 K. “İşverenin işe başlatmama iradesi açık olduğundan, 8 aylık işe başlatmama tazminatına hükmedilmesi yerindedir.”

SONUÇ VE ÖNERİ

İşe iade davası, iş güvencesinin korunması açısından büyük önem taşıyan bir dava türüdür. Sürecin hızlı ve etkili şekilde yönetilmesi, hem işçi hem de işveren için büyük fayda sağlar. Dava sürecinin zamanında başlatılması, usule uygun yürütülmesi ve sonuçlarının doğru değerlendirilmesi gerekir. Özellikle işe başlatmama hâlinde ortaya çıkan yüksek tazminatlar, işverenin ciddi mali yükümlülüklerle karşılaşmasına neden olabilir. Bu nedenle iş sözleşmesi feshedilirken hukuki danışmanlık alınması hayati önemdedir.

📌 AYSA Hukuk & Danışmanlık Tavsiyesi

İşe iade davası, yalnızca teknik bilgi değil, aynı zamanda zaman yönetimi ve stratejik hazırlık da gerektiren bir süreçtir. AYSA Hukuk & Danışmanlık olarak:

✅ Arabuluculuk sürecini işçi ve işveren adına organize ediyor, ✅ Tarafların haklarını koruyacak şekilde görüşmeleri yürütüyor, ✅ Dava sürecinde detaylı dilekçeler, delil sunumu ve duruşma stratejileriyle müvekkillerimize destek veriyoruz.

İster işçi, ister işveren olun; işe iade davası sürecinde hukuki hata riskinizi en aza indirmek ve haklarınızı eksiksiz korumak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

KAYNAKÇA

Tuncay, Can / Centel, Tankut. Bireysel İş Hukuku, 11. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2023. Süzek, Sarper. İş Hukuku, 19. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2023. Mollamahmutoğlu, Hamdi / Astarlı, Muhittin / Baysal, Ulaş. İş Hukuku, 7. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2022. 4857 sayılı İş Kanunu, m.18–21. Yargıtay 9. HD., 2021/5858 E., 2021/9656 K.; Yargıtay 22. HD., 2019/4059 E., 2019/11381 K.; Yargıtay 7. HD., 2022/1739 E., 2022/2844 K. Sarıca, Ercüment. “İşe İade Davasında Arabuluculuk Süreci ve İşverenin Yükümlülükleri”, Legal İş Hukuku Dergisi (İHD), 2021/4. Aydınlı, İsmail. “İşe İade Kararının Hukuki Sonuçları ve Tazminat Uygulaması”, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2022/2.