İşçi Hakları ve Tazminatlar: AYSA Hukuk ile Profesyonel Takip

1. Giriş 📝

İşçilik alacakları, işçi ile işveren arasındaki hizmet ilişkisi sona erdiğinde işçinin geçmiş döneme ilişkin haklarının ödenmesini kapsayan hukuki bir alandır. Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai, yıllık izin, ulusal bayram ve genel tatil ücreti gibi alacak türleri, işçilerin en temel ekonomik güvenceleri arasında yer alır. Bu alacakların tahsili, çoğu zaman arabuluculukla başlamakta ve dava yoluyla devam etmektedir. İşçinin haklarını koruyabilmesi için süreçlerin titizlikle takip edilmesi gerekir.

2. İlgili Yasal Düzenleme 📚

4857 sayılı İş Kanunu, işçilik alacaklarına ilişkin temel düzenlemeleri içermektedir. Özellikle:

Madde 24-25: Fesih sebepleri Madde 32: Ücretin ödenmesi Madde 41-47: Fazla çalışma, hafta tatili ve ulusal bayram ücretleri Madde 50: Yıllık ücretli izin gibi maddeler temel yasal dayanaklardır.

Ayrıca Borçlar Kanunu ve Yargıtay kararları da önemli kaynaklardandır.

3. İşçinin Haklı Fesih Sebepleri 🔍

İşçi, İş Kanunu madde 24’e göre bazı hallerde iş sözleşmesini haklı nedenle ve derhal feshedebilir:

🔹 Ücretin zamanında ödenmemesi: İşçinin maaşı, fazla mesaisi ya da diğer alacakları süresinde ödenmiyorsa bu durum haklı fesih sebebidir.

Yargıtay 9. HD, 2021/10536 E., 2021/12110 K.: 'Ücretin zamanında ödenmemesi işçiyi zor duruma düşürecek nitelikteyse fesih haklıdır.'

🔹 İşçinin sağlık ve güvenliği: İşyerindeki koşullar sağlığa zararlıysa veya işçinin yaşamını tehlikeye atıyorsa fesih mümkündür.

Yargıtay 22. HD, 2020/3271 E., 2020/9456 K.: 'İşyeri koşulları sağlık açısından uygun değilse fesih geçerlidir.'

🔹 Mobbing ve kötü muamele: Hakaret, aşağılama, psikolojik baskı gibi durumlar da haklı fesih nedenidir.

Yargıtay 9. HD, 2019/2263 E., 2019/5230 K.: 'İşverenin sistematik baskısı fesih hakkı doğurur.'

4. Uygulama Süreci ⚖️

İşçilik alacakları için süreç genellikle şu şekilde işler:

1️⃣ Arabuluculuk başvurusu (zorunlu dava şartıdır),

2️⃣ Anlaşma sağlanamazsa dava açılması,

3️⃣ Mahkeme kararından sonra ilamlı icra takibiyle tahsil . İspat yükü genellikle işçide olup bordrolar, tanık beyanları ve SGK kayıtları gibi belgeler büyük önem taşır.

5. Doktrinsel Değerlendirme 📖

Öğretide genel kabul, işçinin iş güvencesi çerçevesinde korunması gerektiği yönündedir. Özellikle işçinin ekonomik bağımlılığı sebebiyle hakkını aramakta zorlanabileceği ve bu nedenle hukuki desteğin önem taşıdığı vurgulanır. İş ilişkisinin sona ermesinden sonra da işçinin korunması sosyal devlet ilkesinin gereğidir.

6. İşçilik Alacaklarının Hesaplanma Usulü 🧮

🔹 Kıdem Tazminatı: İşçinin aynı işveren yanında çalıştığı her tam yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanır. Eksik yıl süreleri orantılı olarak eklenir. Tavan ücret sınırlamasına tabidir. Fesih, işçi açısından haklı nedenle olmalı ya da işveren tarafından yapılmalıdır.

🔹 İhbar Tazminatı: İş sözleşmesinin haklı neden olmaksızın feshedilmesi halinde, işveren ya da işçi, karşı tarafa ihbar süresi kadar ücret ödemek zorundadır. Bu süre 2 ila 8 hafta arasında değişir ve brüt ücret üzerinden hesaplanır.

🔹 Yıllık İzin Ücreti: İş ilişkisinin sona ermesinden sonra işçinin kullanmadığı yıllık izin süreleri varsa, bunların karşılığı son brüt ücret üzerinden ödenir.

🔹 Hafta Tatili Ücreti: Haftada en az bir gün (genellikle Pazar) çalışmadan geçen günün ücreti olup, haftalık 45 saat çalışmayı tamamlayan işçiye verilir. Bu gün çalışılmışsa ek ücret ödenmelidir.

🔹 Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücretleri: Resmi tatil günlerinde çalışılması halinde 1 yevmiye ek ücret ödenir. Çalışılmaması durumunda da ücret kesilemez.

🔹 Fazla Mesai Alacağı: Haftalık 45 saati aşan çalışmalar için %50 zamlı ücret ödenir. Bu süre yazılı belge ve tanıklarla ispatlanmalıdır.

7. Yargıtay İçtihatları 🧾

🔸 Yargıtay 9. HD, 2022/8413 E., 2023/1044 K.: Davacı işçinin fazla mesai ücretlerinin düzenli olarak ödenmediği tespit edilmiştir. İşçi, fazla çalışmaları ispatlayan tanık beyanları ve bordro kayıtları sunduğundan, mahkeme haklı feshin gerçekleştiğine ve kıdem tazminatı ile fazla mesai alacağına hükmetmiştir.

🔸 Yargıtay 22. HD, 2021/5030 E., 2022/6541 K.: İşverenin sürekli azarlayıcı ve küçük düşürücü sözler sarf etmesi, psikolojik baskı uygulaması işçi açısından haklı fesih sebebi sayılmış ve kıdem tazminatına karar verilmiştir. Bu durumun tanıklarca doğrulanması kararda etkili olmuştur.

🔸 Yargıtay 7. HD, 2020/4081 E., 2021/2748 K.: İşçinin yıllık izinlerinin kullandırılmadığı ve bu konuda kayıt tutulmadığı belirlenmiştir. Mahkeme, işverenin izinleri kullandırdığını ispat edememesi nedeniyle yıllık izin ücretine hükmetmiştir.

8. İnfaz Uygulaması 💼

Mahkeme kararı kesinleştikten sonra alacaklar için ilamlı icra takibi başlatılır. İşveren ödeme yapmazsa haciz işlemleri gündeme gelir. Kararın icrası sırasında kıdem ve ihbar tazminatları ile diğer alacak kalemleri ayrı ayrı tahsil edilir. Faiz başlangıcı genellikle fesih tarihidir.

9. Sonuç / Öneri ✅

İşçilik alacakları, hem işçi hem işveren açısından önemli sonuçlar doğurur. İşçinin haklı nedenle fesih yapması halinde kıdem tazminatı da dahil birçok alacağı söz konusu olabilir. Bu nedenle iş ilişkisi sona erdiğinde profesyonel destekle tüm alacak kalemleri doğru biçimde belirlenmeli ve yasal süreçler titizlikle yürütülmelidir.

10. AYSA Hukuk & Danışmanlık Tavsiyesi 💼✨

AYSA Hukuk & Danışmanlık olarak; işçilik alacaklarınızın tamamının eksiksiz tahsil edilmesi, haklı nedenle fesih sürecinin doğru yürütülmesi ve arabuluculuk aşamasında hak kaybı yaşanmaması için yanınızdayız. İşçilerin mağduriyet yaşamaması adına deneyimli kadromuzla dava ve icra süreçlerinde profesyonel destek sunmaktayız. Hakkınızı birlikte savunalım!